از مناظره با افراد دیگر طفره میرود، معلوم نیست واقعاً دنبال مناظره است یا دنبال شانتاژ تبلیغاتی؟ آیا دنبال بیان حقیقت است یا تنها با نقاب حقیقت، هدف دیگری را دنبال میکند؟
چندی پیش محمد مجتهد شبستری طی یادداشتی خواستار مناظره با مراجع تقلید شده بود که در پی آن چند تن از فضلای حوزه و دانشگاه در رسانه ها اعلام آمادگی کردند تا در حوزه علمیه و یا دانشگاه با وی به مناظره بپردازند. حجت الاسلام دکتر خسرو پناه رییس مؤسسه فلسفه و حکمت ایران جز کسانی بود که طی یادداشتی اعلام آمادگی خود را جهت مناظره با محمد مجتهد شبستری اعلام نمود. بلافاصله پس از انتشار یادداشت وی، تشکلهای مختلفی از جمله بسیج دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه تهران و انجمن اسلامی دانشگاه امیر کبیر اعلام آمادگی کردند تا در صورت موافقت مجتهد شبستری این مناظره را برگزار نمایند، اما مجتهد شبستری در پی تلاشهای بسیج دانشجویی دانشکده الهیات دانشگاه تهران با ذکر دلایلی از حضور در مناظره امتناع نمود و مناظره با شخص مراجع رسمی را خواستار شد. پس از اعلام آمادگی حجتالاسلام خسرو پناه فضلای دیگری از حوزه و دانشگاه هم آمادگی خود را برای مناظره با وی اعلام کردند. در این میان پس از اطلاع حضرت آیتالله سبحانی (دامت برکاته) ایشان، ضمن استقبال از مناظرات علمی، دکتر محمد محمد رضایی استاد تمام و مدیر گروه فلسفه دین پردیس قم دانشگاه تهران را به عنوان نماینده خود در مناظرات علمی معرفی کرد.
محمد مجتهد شبستری پس از اطلاع از این موضوع ضمن عدم پذیرش جهت حضور در مناظره، یادداشتی باموضوع (چرا مراجع تقلید را به مناظره طلبیدم و چرا آنان نیامدند) منتشر کرد که در فراز هایی از آن با لحنی بیادبانه نوشت: آن مراجع والامقام از برج عاج خود فروتنانه بیرون آیند، القاب توهمآور را از خود بتکانند و خود را بالاتر از دیگران به حساب نیاورند و به شیوه همه دانشمندان راستین در محیطهایی که از هالههای آفتآمیز قداستهای موهوم پاک است، مانند دانشگاههای بزرگ کشور حاضر شوند و روی در روی پرسشکنندگان بنشینند و شخصاً این مسئولیت اخلاقی را بپذیرند که به نقدهای عقلانی و اخلاقی جدی که به آراء و افکار و مشی آنها وارد است پاسخ گویند.
شبستری ادامه داد: من اعلام کردم که موضوع مناظره میتواند این باشد «اعتبار اجتهاد فقهی در جهان حاضر».
پس از انتشار این یادداشت در رسانهها دکتر محمد محمد رضایی نماینده آیت الله سبحانی طی نامهای خطاب به مجتهد شبستری نوشت: جناب آقای شبستری شما که در پی قرائتی انسانی از کتاب و سنت و اصلاحگری جامعه هستید سعی نمایید با کمال احترام و ادب و بدون اهانت به دیگران نظرات خود را مطرح نمایید. براساس اطلاع اینجانب جنابعالی سالها در محضر برخی از مراجع تقلید حاضر(دامت برکاتهم) تلمذ نمودهاید. آیا در قرائت انسانی و بدون خشونت شما از دین، بی احترامی و اهانت به ساحت استاد اینگونه روا است؟ نکند خدای ناکرده در قرائت جدید و انسانی جنابعالی از دین، معیاری برای اخلاق وجود ندارد.
وی در ادامه اظهار داشت: اینجانب به عنوان استاد و نیز همکار شما در دانشگاه تهران و نماینده مرجع عالیقدر حضرت آیتالله العظمی سبحانی (دام عزه) (استاد مشترک ما) بار دیگر جنابعالی را به مناظره دعوت مینمایم تا در محیطی علمی و اخلاقی، مبانی قرائت انسانی و بدون خشونت شما از کتاب و سنت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم و امیدوارم که در این قرائت پیشنهادی شما بحث و مناظره از جایگاه مناسبی برخوردار باشد.
او در ادامه از محمد مجتهد شبستری مجدداً دعوت به مناظره کرد و گفت: خواهشمندم به دلایل ناصواب که مورد قبول جامعه علمی نیست، از مناظره طفره نروید و آمادگی خود را هر چه زودتر اعلام فرمایید.
نماینده آیتالله سبحانی باز هم چندی پس از این نامه و در پی عدم پذیرش مجتهد شبستری جهت حضور در مناظره، آخرین نامه خود را خطاب به شبستری به این مضمون نوشت:
احتراماً بدین وسیله آخرین پیام و دعوت به مناظره را خدمت جناب عالی اعلام میدارم (...) شما که براساس دیدگاه هرمنوتیکی خود، هیچ قرائتی را از دین، قطعیالانطباق نمیدانید و معتقدید که هیچکس نمیتواند بگوید قرائت من قطعیالانطباق با قرائت پیامبر و ائمه است”، در عجبم که با این معیار شکاکانه، چگونه با قرائت مراجع عظام تقلید (دامت برکاتهم) از دین مخالفت میورزید و تنها قرائت خود را از دین انسانی و اخلاقی و سازگار با قرائت پیامبر و ائمه میدانید و از مسلمات تاریخ شیعه بهزعم خود سخن به میان میآورید.
وی در ادامه اظهار داشت:
اینجانب بهعنوان نماینده مرجع عالی قدر حضرت آیت الله العظمی سبحانی (دام عزه) اصرار شما را بر عدم مناظره درک نمی کنم. به هر حال، تقاضای مناظره از جانب شما و اصرار بر عدم مناظره نیز از جانب شما است.
لازم بذکر است حجتالاسلام خسرو پناه که پیشتر و طی نامهای اعلام آمادگی خود را جهت مناظره اعلام نموده بودند پس از امتناع شبستری جهت شرکت در مناظره، طی نامهای نوشت:
چندی پیش جناب شبستری از مراجع درخواست مناظره کرد و جمعی از محققان حوزوی از جمله این کمترین برای مناظره با ایشان اعلام آمادگی کردند. تشکلهای مختلفی از جمله انجمن اسلامی دانشگاه امیرکبیر و بسیج دانشجویی دانشگاه تهران با بنده تماس گرفتند و حاضر به میزبانی مناظره شدند، لکن ایشان اصرار بر مناظره با مراجع 90 ساله با ضعف جسمانی شدید آنها را داد. ایشان شبهه میکند که مراجع برای حفظ شأن خود حاضر به مناظره با او نیستند؛ در حالی که مراجع تقلید عمر خود را صرف خدمت به اسلام و مسلمین کرده و شبهات فراونی را پاسخ دادهاند. حتی برخی از این بزرگواران به شبهات هرمنوتیکی و قرائتهای مختلف از دین بدون ذکر نام جناب شبستری پاسخ گفتند. حال چه بهانهای است که جناب شبستری از مناظره با افراد دیگر طفره میرود، معلوم نیست واقعاً دنبال مناظره است یا دنبال شانتاژ تبلیغاتی است؟ آیا دنبال بیان حقیقت است یا تنها با نقاب حقیقت، هدف دیگری را دنبال میکند؟
رئیس موسسه فلسفه و حکمت ایران ادامه داد:
دوباره تاکید میکنم بنده در هر جلسه دانشگاهی یا حوزوی حاضر به مناظره با جناب شبستری هستم، امیدوارم ایشان نیز به جای بیانیه دادن به دعوت دانشگاهیان و حوزویان پاسخ مثبت گوید و با حلم و علم وارد میدان بحث شود تا جدالی احسن صورت گیرد و سخنان مبرهنی عرضه گردد.
این تمام ماجرا نبود، بلکه فضلای دیگری از دانشمندان حوزه و دانشگاه جهت مناظره و نقد و بررسی آراء مجتهد شبستری اعلام آمادگی کرده بودند که با پاسخ منفی مجتهد شبستری مواجه شدند.
حجت الاسلام علیرضا قائمینیا عضو هیئت علمی گروه معرفتشناسی پژوهشگاه هم آمادگی خود را برای مناظره با وی اعلام کرده بود. در متن نامه علیرضا قائمینیا آمده بود:
«اینجانب علیرضا قائمینیا مدرس حوزه و دانشگاه اعلام میدارم، با توجه به مطالب ضعیفی که جناب آقای مجتهد شبستری مطرح کردهاند، آمادگی مناظره علمی با ایشان را در هر محفل و جمعی دارم. اینجانب پیشتر هم در موضوعات مختلف آمادگی خود را برای مناظره با ایشان اعلام کرده بودم و امیدوارم ایشان هم بر اساس این رویه علمی حسنه، عمل کنند و به نقدها بی توجه نباشند.»
همچنین حجتالاسلام ابوالفضل ساجدی، عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) و مدیر قطب علمی فلسفه دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه نیز اعلام آمادگی خود برای این مناظره خبر داده بود.
وی در بخشی از اظهاراتش گفته بود:
ایشان از اندیشمندان غربی آموزه هایی را پذیرفته اند و به اسلام هم تعمیم داده اند. تحلیل ایشان از وحی و تعمیم دادن آنچه برخی از غربی ها نسبت به وحی اسلامی گفته اند به دلیل فهم غیر دقیق و نادرست ایشان از وحی اسلامی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
ساجدی ادامه داد:
همانطور که ایشان فقها را متهم می کند که پیش فرض هایی را پذیرفته اند که باید مورد نقد قرار بگیرد ما هم می گوییم ایشان هم پیش فرض هایی را از غرب پذیرفته اند که باید مورد بحث قرار بگیرد. لذا ما هم نسبت به پیش فرض های او سوالاتی داریم کما اینکه در میان خود اندیشمندان غربی نقدهایی نسبت به این پیش فرض ها مطرح شده و اینها از آموزه های مسلم میان خود اندیشمندان غربی هم نیست. لذا بنده آمادگی خود را برای مناظره با محمد مجتهد شبستری اعلام می کنم.
حال سئوال اینجاست آیا این اقدام مجتهد شبستری بیشتر از آنکه شبیه به یک مناظره علمی جهت کشف حقیقت باشد شبیه به شانتاژ خبری و جوسازی رسانهای نیست؟ اگر هدف از مناظره کشف حقیقت، آن هم بین جامعه فرهیختگان و نخبگان جامعه بود، چرا زمانی که فضلای حوزه و دانشگاه چون حجتالاسلام خسرو پناه که هم دارای مقام اجتهاد است و هم استاد سطوح عالی حوزه هستند و در فضای دانشگاهی دارای مرتبه استاد تمامی هستند و اتفاقاً از منتقدین مبانی روشنفکری به حساب می آیند، جناب شبستری در مناظره حاضر نشدند؟ آیا نماینده آیتالله سبحانی که او هم دارای مقام اجتهاد و استاد تمام دانشگاه تهران است و از فضلای برجسته حوزه به حساب می آید برای شرکت در مناظره و کشف حقایق علمی، شخص کمی بود؟ همه اینها مؤیداتی هستند که این درخواست مناظره بیش از آنکه به درخواست برای مناظره علمی شبیه باشد به جو سازی رسانهای شباهت دارد.